Sprawozdanie z I czytania rządowego projektu Ustawy o zmianie ustawy o związkach zawodowych oraz niektórych innych ustaw

Sprawozdawca: Sekretarz Stanu w Ministerstwie Pracy, Rodziny i Polityki Społecznej Sekretarz Stanu Stanisław Szwed:

Stanisław Szwed: Sekretarz Stanu w Ministerstwie Pracy, Rodziny i Polityki Społecznej:

Podstawowym celem projektu jest rozszerzenie zakresu podmiotowego prawa do tworzenia i wstępowania do związków zawodowych w celu wykonania wyroku Trybunału Konstytucyjnego z dnia 2 czerwca 2015 r.

Wolność tworzenia związków zawodowych zagwarantowana jest w art. 12- Konstytucji RP.  Zmiany ustawy zagwarantują prawo zrzeszania się w związkach zawodowych dla wszystkich osób zatrudnionych bez względu na podstawę zatrudnienia, gdyż nowelizacja ustawy ma na celu umożliwienie wstępowania do związków zawodowych osobom wykonującym pracę na podstawie umów cywilnoprawnych. Ustawę konsultowano z reprezentatywnymi organizacjami związkowymi. Partnerom w Radzie Dialogu Społecznego nie udało się wypracować wspólnego stanowiska w zakresie proponowanych zmian i w rezultacie decyzja co do jej ostatecznego kształtu należała do rządu. Wyrok Trybunału Konstytucyjnego stanowi, że wolność zrzeszania się w związkach zawodowych przysługuje każdemu pracownikowi w rozumieniu konstytucyjnym (czyli pracownikowi wykonującemu pracę zarobkową – na podstawie umowy o pracę lub na podstawie innej umowy).Praca taka musi być wykonywana osobiście. Projekt nowelizacji przewiduje przyznanie prawa wstępowania lub zrzeszania się w związkach zawodowych również wolontariuszom, stażystom lub innym osobom świadczącym pracę bez wynagrodzenia. Ustawa wprowadza również możliwość weryfikacji liczebności zakładowej organizacji związkowej – obecnie pracodawcy nie przysługują żadne mechanizmy takiej weryfikacji. Zaproponowano również podwyższenie progów reprezentatywności dla zakładowych organizacji związkowych – z 7 do 8 % dla organizacji wchodzących w skład Rady Dialogu Społecznego i organizacji członkowskich oraz z 10 do 15% dla pozostałych organizacji. Podwyższenie progu reprezentatywności pozwoli na wzmocnienie reprezentatywności tych organizacji które posiadają mocniejszy mandat, a w konsekwencji w pełniejszym stopniu reprezentować będą interesy osób wykonujących pracę zarobkową. Ustawa wprowadza również terminy na przedstawienie stanowisk związków zawodowych na wypowiedzenie umowy pracownikowi należącemu do związku zawodowego (14 dni i 7 dni – dotychczas taki termin nie był określony).W przypadku niezajęcia przez organizację związkową stanowiska w przewidzianym terminie przyjmuje się, że organizacja związkowa wyraziła zgodę na wypowiedzenie lub rozwiązanie stosunku pracy z osobą chronioną. Ponadto, projekt zakłada doprecyzowanie przepisów karnych regulujących odpowiedzialność za naruszenie przepisów ustawy z dnia 23 maja 1991 r. o związkach zawodowych tak, aby spełniały one wymóg określoności przepisów karnych. Zmiana w tym zakresie ma na celu wypełnienie wyroku Trybunału Konstytucyjnego z dnia 13 maja 2008 r. sygn. P 50/07. Penalizowane będzie niepoinformowanie właściwego sądu o zmianie statutu związku zawodowego, przeznaczenie dochodów z działalności gospodarczej prowadzonej przez związek zawodowy na cele niesłużące realizacji zadań statutowych związku, podanie wyższej liczby członków organizacji związkowej niż wynikająca ze stanu faktycznego w celu uzyskania uprawnień określonej organizacji związkowej. W tych przypadkach przewidziano karę grzywny. Zmiany obejmą także inne ustawy. Ustawa będzie miała 6 miesięczny okres vacatio legis tak aby pracodawcy i związki zawodowe miały odpowiedni czas na dostosowanie się do nowych zmian. Jednocześnie w drodze wyjątku przewiduje się przesunięcie terminu wejścia w życie projektowanego artykułu 25³ ust. 6 ustawy o związkach zawodowych o 12 miesięcy o dnia ogłoszenia. Przepis ten stanowi, że przy ustalaniu liczby osób wykonujących pracę zarobkową w której oblicza się 8 i 15 procentowy próg reprezentatywności organizacji związkowej uwzględnia się tylko te osoby wykonujące pracę zarobkową, które należały do tej organizacji przez okres co najmniej 6 miesięcy od czasu przystąpienia do rokowań lub uzgodnień. Z dniem wejścia w życie ustawy zakres podmiotowy prawa do tworzenia i wstępowania do związków zawodowych ulegnie rozszerzeniu.

5 minutowe oświadczenia w imieniu klubów i kół poselskich:

Bożenia Borys-Szopa (Prawo i Sprawiedliwość):

– istotną zmianą określoną w art. 2 ust. 2 jest objęcie pełnym prawem koalicji związkowej (prawem tworzenia i wstępowania do organizacji związkowych wszystkich osób wykonujących pracę zarobkową bez względu na podstawę zatrudnienia). Konsekwencją przyznania prawa koalicji jest konieczność wprowadzenia dalszych zmian w ustawie o związkach zawodowych i mechanizmów ochronnych wobec działaczy związkowych i innych członków związków przed nierównym traktowaniem ze względu na przynależność związkową i negatywnymi konsekwencjami z powodu pełnionych przez nich funkcji. Przedmiot proponowanej regulacji nie jest objęty prawem Unii Europejskiej. Projekt regulacji nie wymaga notyfikacji w rozumieniu przepisów rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 22 czerwca 2022 roku. W imieniu klubu parlamentarnego PiS posłanka Borys-Szopa wniosła o skierowanie projektu do dalszych prac.

Izabela Katarzyna Mrzygłocka (Platforma Obywatelska):

-projekt nie jest do końca przemyślany i zmienia szereg kwestii nie będących wynikiem orzeczenia TK z dnia 2 czerwca 2015 r. Zastrzeżenia budzi definicja osoby wykonującej pracę zarobkową (taki zarzut formułują głównie organizacje pracodawców). Organizacje pracodawców zwracają uwagę, że proponowane przepisy są niejasne i budzą problemy interpretacyjne – co oznacza, że ich stosowanie będzie istotnie utrudnione. Związki zawodowe również mają wiele wątpliwości – dotyczą one przeważnie nieczytelnych i niejasnych sformułowań, które mogą podważać legalność zrzeszania się w związkach zawodowych. Wątpliwości odnoszą się m.in. do przesłanek określających osoby świadczące pracę za wynagrodzeniem na innej podstawie niż umowa o pracę. Wobec tego związki zawodowe zadają pytanie: kto miałby dokonywać oceny czy dana osoba spełnia warunki do wstąpienia do związku zawodowego i w oparciu o jakie dane? Pomimo tego, że projekt jest chaotyczny i nieczytelny klub parlamentarny PO wnosi o skierowanie projektu do dalszych prac.

Jarosław Porwich (Kukiz ’15)

– część przepisów ustawy (reprezentatywność, objęcie osób zatrudnionych na podstawie umów innych niż umowa o pracę itd.) jest konieczna i dobra. Często bywało tak, że mikroskopijne organizacje związkowe zawyżały liczebność po to aby uzyskać przywileje dla wąskiej grupy osób. W ustawie brakuje możliwości odliczania składek związkowych od podatku dochodowego od osób fizycznych, brakuje też wzmocnienia organizacji związkowych w ponadnarodowych federacjach i konfederacjach związków zawodowych poprzez możliwość przejściowego dofinansowania składek afiliacyjnych ze środków publicznych. Projekt generalnie zmierza w dobrym kierunku ale trzeba doprecyzować wiele przepisów. W projekcie brakuje też recept na sytuacje skrajne kiedy to w zakładach pracy funkcjonuje kilka lub kilkanaście organizacji związkowych.

Monika Ross (Nowoczesna)

Cel ustawy jest słuszny ale sposób realizacji odbiega od doskonałości. Zastrzeżenia budzi definicja osoby wykonującej pracę zarobkową. Problemem będzie też interpretacja czy dana organizacja posiadać będzie uprawnienia organizacji ponadzakładowej. Uprawnienia te zgodnie z projektem ustawy przysługują organizacji, która zrzesza co najmniej 10 członków będących pracownikami u pracodawcy objętego działaniem tej organizacji lub innymi niż pracownicy osobami wykonującymi pracę zarobkową, które świadczą pracę przez co najmniej 6 miesięcy na rzecz pracodawcy objętego działaniem tej organizacji. Nowoczesna będzie wnosić poprawki do ustawy.

Krystian Jarubas (PSL)

Jest to gruntowna reforma ustawy o związkach zawodowych. Nie ma precyzyjnej definicji osoby wykonującej pracę zarobkową. W opinii PSL powinny być to osoby związane długotrwale z daną firmą lub starający się o etat, a nie luźno związani z daną firmą. Osoba taka powinna mieć wpływ na warunki wypowiedzenia umowy, ochronę przed zwolnieniem etc. Jednakże projekt idzie w dobrym kierunku wobec czego klub PSL będzie popierał proponowaną nowelizację.

Minister Stanisław Szwed:

  • Polska jest na szarym końcu jeśli chodzi o uzwiązkowienie;
  • Pani Minister Elżbieta Rafalska poinformowała podczas ostatniej RDS, że kwestia składek afiliacyjnych do organizacji międzynarodowych będzie uregulowana w ten sam sposób jak dla pracodawców (z budżetu państwa).
  • Rząd chce zlikwidować multiplikację (ta sama osoba nie będzie mogła być zrzeszona w tym samym zakładzie w kilku związkach zawodowych);
  • jeśli chodzi o osoby samozatrudnione – będą one objęte ustawą.

Sporządził: Jan Polaczek